Za razliku od većine naših manastira koji su građeni u teško pristupačnim predelima, Žiča se nalazi u plodnoj ravnici, na samo 6km od Kraljeva prema Mataruškoj Banji. Zadužbina je kralja Stefana Prvovenčanog (1195 – 1223) i jedna je od najvećih svetinja srpskog naroda. Gradnja glavne manastirske crkve Sv. vaznesenja započeta je oko 1206. godine, a završena pre 1217.g., kada je njen ktitor dobio kraljevsku krunu iz Rima.

Podignuta van grada, u manastirskom krugu, sagrađena je da bude sakralno mesto i mesto gde se posvećuju crkvene starešine i stoluju arhiepiskopi. U njoj je prvi srpski arhiepiskop Sava krunisao svog starijeg brata kao prvog srpskog kralja (1217) i posvetio episkope novoosnovanih eparhija. U Žiči su krunisana još dva srpska kralja iz dinastije Nemanjića (1169-1371), Stefanovi sinovi – Radoslav i Vladislav.

Jedna lepa stara legenda o «sedmovratoj» Žiči pripoveda da je u njoj krunisano sedam kraljeva i da su, prilikom svakog krunisanja, otvarana nova vrata kroz koja je prolazio samo krunisani vladar, pa bi ta vrata potom odmah bila zazidana. 

Od manastirskog kompleksa iz srednjeg veka sačuvane su samo Crkva sv. Spasa i mala crkvica sv.Petra i Pavla. Sve ostale zgrade su novijeg porekla.

 Po svojoj arhitekturi Žiča pripada raškoj školi. To je jednobrodna građevina sa polukružnom oltarskom apsidom na istočnoj, spoljnom pripratom sa kulom na zapadnoj i pravouganim pevničkim prostorijama na južnoj i severnoj strani. Nad središnjim delom naosa uzdiže se kupola sa osmougaonim tamburom.

Žiča je građena od opeke i kamena i nešto sige. Već se po odabiru materijala za gradnju vidi da je planirano da crkva bude omalterisana. Prepoznatljiva je po crvenoj boji fasade.

 Unutrašnju dekoraciju čine freske koje su slabo očuvane, a delo su carigradskih majstora (iz 1219), manje talentovanih provincijskih majstora (1228-1233), a najznačajnije freske su i najmlađe (1309-1316) i nalaze se u glavnom delu crkve (Veliki praznici, scene iz života Hrista, stojeće svetiteljske figure i njihova poprsja). Vredan ansambl čine freske na zidovima prolaza ispod kule zvonika gde su pored Božićne himne i četrdeset mučenika sevastijanskih naslikani sv.Petar i sv.Pavle, kao i portreti Stefana Prvovenčanog i sina Radoslava sa darovnom poveljom. Autori ovih fresaka su majstori poznate slikarske radionice kralja Milutina.